Μουσείο, Εκκλησιαστικό Μονής Αγίου Νεοφύτου (Τάλα Κύπρου)

Το μουσείο λειτουργεί σε πέντε αίθουσες της ανατολικής πτέρυγας της Μονής του Αγίου Νεοφύτου, που βρίσκεται δέκα χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Πάφου. Η συλλογή του αποτελείται αφ’ ενός μεν από εκκλησιαστικά κειμήλια, όπως εικόνες, ιερατικά άμφια και σκεύη, και αφ’ ετέρου από αγγεία της γεωμετρικής και αρχαϊκής περιόδου. Η μονή ιδρύθηκε από τον Άγιο Νεόφυτο τον Έγκλειστο (1134-1219), έναν αυτοδίδακτο μοναχό που κατέληξε να γίνει μια από τις σημαντικότερες φιγούρες της μέσης βυζαντινής περιόδου στην Κύπρο, αφήνοντας πίσω του σημαντικό συγγραφικό έργο, το οποίο μόλις τα τελευταία χρόνια άρχισε να εκδίδεται από την ίδια τη μονή. Μετά ή πριν από την επίσκεψή σας στο μουσείο μην παραλείψετε να επισκεφθείτε την Εγκλείστρα, το ευτελές σπήλαιο όπου μόνασε ο Άγιος Νεόφυτος, για να δείτε τις αγιογραφίες του Θεοδώρου του Αψευδούς, οι οποίες, όπως αναφέρεται σε μια μερικώς σωζόμενη επιγραφή, φιλοτεχνήθηκαν το 1183. Εξαιρετικής ποιότητας είναι και οι τοιχογραφίες του καθολικού της μονής, που χρονολογούνται στις αρχές του 16ου αι., καθώς επίσης και το ξυλόγλυπτο τέμπλο της ίδιας εποχής. Στον προθάλαμο του μουσείου παρουσιάζονται μερικές εικόνες μικρών διαστάσεων, κυρίως του 19ου αι., και μία μεγάλων διαστάσεων εικόνα της ένθρονης Παναγίας, που χρονολογείται στο 1884. Μεταξύ του προθαλάμου και της πρώτης αίθουσας υπάρχει μια μεγάλη προθήκη, στην οποία εκτίθενται, μεταξύ άλλων, ένα ξύλινο αντιμήνσιο του 1684, τρεις ξυλόγλυπτοι σταυροί και ένα αρτοφόριο από τη Ρωσία. Στην πρώτη αίθουσα μην παραλείψετε να δείτε τις εικόνες του Ιησού του Φιλάνθρωπου και της Παναγίας Ελεούσας, του 12ου αι., όπως μαρτυρείται από τις μορφές, οι οποίες αποδίδονται στον αγιογράφο του κελιού του Αγίου Νεοφύτου Θεόδωρο Αψευδή. Δείτε επίσης τις δύο εικόνες σε ξυλόγλυπτο περίβλημα των αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ, που προέρχονται από το τέμπλο του καθολικού της μονής και αποδίδονται στον Ιωσήφ Χουρή, ο οποίος είχε αγιογραφήσει τις μεγάλες δεσποτικές εικόνες του τέμπλου (16ος αι.). Αξιόλογη είναι και η μεγάλη διαστάσεων εικόνα του Αγίου Νεοφύτου, που δωρήθηκε από το μοναχό Νεόφυτο, το νέο ιδρυτή της μονής, που απεβίωσε το 1512. Οι εικόνες που εκτίθενται στη δεύτερη αίθουσα χρονολογούνται κυρίως στα τέλη του 18ου αι. και στις αρχές του 19ου αι., όπως αυτές του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, του Αγίου Αντωνίου και του Αγίου Γρηγορίου. Εδώ μπορείτε να δείτε επίσης τέσσερα ευαγγέλια με περίτεχνα καλύμματα και τη συλλογή χειρογράφων, το παλαιότερο από τα οποία είναι ένα κομμάτι πάπυρου του 6ου αι. Ένα άλλο χειρόγραφο με ψαλμούς του Αγίου Νεοφύτου χρονολογείται στα τέλη του 12ου αι. Εκτίθενται επίσης παλαιά βιβλία με έργα του ιδρυτή της μονής, καθώς και ορισμένα επιγονάτια. Η πιο σημαντική εικόνα που εκτίθεται στην τρίτη αίθουσα είναι αυτή της Παναγίας Εγκλειστριανής, έργο του αγιογράφου Θεοφύλακτου (αρχές 16ου αι.). Αξιόλογο είναι ένα ρωσικό τρίπτυχο που εκτίθεται στην ίδια αίθουσα, στην οποία υπάρχει και μια προθήκη με εκκλησιαστικά είδη. Διάφορα χάλκινα και γυάλινα αντικείμενα, καθώς και τμήματα ιερατικών ενδυμάτων, εκτίθενται στην προθήκη που βρίσκεται μεταξύ της τρίτης και τέταρτης αίθουσας. Στην τέταρτη αίθουσα εκτίθεται, μεταξύ άλλων, άλλη μια εικόνα του Αγίου Νεοφύτου, τέσσερα τμήματα τέμπλου του 16ου αι. και μια μικρή εικόνα της Παναγιάς του Κόκκου. Από αυτή την αίθουσα ο επισκέπτης περνά σε μια μεγάλη αίθουσα, όπου έχουν συγκεντρωθεί διάφορα δείγματα κεραμικής των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων (900-600 π.Χ. περίπου). Γενική άποψη της μονής Αγίου Νεοφύτου, στον οικισμό Τάλα της Πάφου στην Κύπρο. Εξωτερική άποψη της Εγκλείστρας του Εκκλησιαστικού Μουσείου Μονής Αγίου Νεοφύτου. «Ο άγιος Νεόφυτος προσευχόμενος ανάμεσα στους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ», τμήμα αγιογραφίας του 1183 από το σπήλαιο της Εγκλείστρας (Εκκλησιαστικό Μουσείο Μονής Αγίου Νεοφύτου). Εικόνα της Παναγίας Ελεούσας, του 12ου αι., που αποδίδεται στον Θεόδωρο Αψεύδη (Εκκλησιαστικό Μουσείο Μονής Αγίου Νεοφύτου). Εικόνα του αγίου Νεοφύτου, του 16ου αι. (Εκκλησιαστικό Μουσείο Μονής Αγίου Νεοφύτου).